Reconsidering Ka wa ma mua

Ka Nupepa Kuokoa
1 November 1884

Ka Leo Walohia hope loa o ka Lahui Hawaii.

I ka la Sabati apopo, oia ka la 2 o Novemaba 1884, e manele ia aku ai ke kino make o ke kama'lii wahine Kalani Pauahi ma ka Ilina o na Lani e hiamoe kau mai la mauka o Maunaala, nolaila, e komo pu mai e Hawaii o Keawe ma ka hea inoa ana ia---

"Eia ua wahi Kapu la e Hawaii,

He loaa iloko o Keopuolani,

Ka momokuahi hoomau kanaka o Maui,

Ka ulu maka nana e kaa ke kahua,

Ka pikoi nana e hoolana ka moku,"

E Maui o Kama, na Hono o Piilani,

kulia mai iluna, amo-a mai ke kahili o 

Hawaii-loa me Eleeleualani hea ia mai

ka inoa o-----

"Kukulu i Maui ka pou o ka hale,

He hale palailai moku no Kalani,

E auhau mai nae a hala ilalo,

I lohe aku o Molokai me Lanai,

He hale no Kalani o Haleakala."

E Molokainui-a Hina a me Lanai-a

Kaula, lawe ia mai ka manele me na

laau olokea, hea ia mai ka inoa o-----

"Po Puna i ka uwahi noe o ka lua, 

Ia aleale e popoi Kilauea,

Hohonu lipolipo i ka awaawa,

Luuwai i na Lehua o Mokupane,

Pane ku ka ua ???? o ka hala,

Oia! O ke aloha ia i hiki mai nei."

E Oahu o Kakuhihewa liuliu ia mai

---Hapai ia mai ka pahu-hoonoho ia

mai ka huakai, hea ia mai ka inoa o---

"Kuu hoa pili i ka ua lani polua,

Me he po la ke aumoe o Koolau,

Kuu hoa o ka malu ki,

Malu kuikui o Kahoiwai la---e

E aloha ae ana ia oe----e

Kuu hoa pili i ka ua popokapa o Nuuanu,

Ke ahai la me ke kua---

Pulu elo maua i ka ua a ka waahila

E pii e Kauai o Mano me ka la kowelo i Lehua. E wiki mai oe, halii ia 

mai ke alanui, hoomalo ia mai ke kaula, huki ia imua i ka piina o Maemae,

hea ia mai ka inoa o-----

"Lele Kaula me he manu la i ke kai,

Ke oni mai la maluna o Kawaihoa,

He hoa ka pali kala hale no Kawaihoa,

He hoa ka pali kala hale no Halalii,

He 'lii ka lani na mano o ka lani po,

He hoolili no ka imu ahi--a likoliko

Minamina ino, aloha wale a------."

E na lei hulu mamo Olaa, a me na lehua o Mokaulele, aole olua e haaheo hou ana maluna o kona poo. E ka ua Kanilehua o Hilo, aole oe e hoopulu hou ana i ka Lani Pauahi i hala. E ka makani ????? o Hana Ualanihaahaa a me ka Uaonionipuaia i ka moana aole ia e honi hou ana ia olua ua niau kololani aku nei oia. E ka ua Ulalena o Piiholo a me ka malu Hekuawa o Wailuku, aole olua e halawai hou ana me ia. E ka makani Maaa o Lahaina, a me na Ulu o Lele, aole e kolonahe hou ana kou mau welelau ma kona mau papalina. E na ale hanupanupa o Pailolo, aole e haulani hou ana iaia. E ka lae o Kalaau, aole ia e kaaio hou ana mamua ou. E ka hae pua rose o Kaimuki, aole au hoailona i koe nona. E Daimana Hila, aole oe e kiei hou iho ana iaia. E ke kai aloha o Mamala a me Kuloloia aole e pehi hou ana kou mau huna kai ma kona kino. E ke kapitala o Honolulu, aole e niniu hou ana na huila o kona kaa ma kou mau alanui. E Kawaiahao a me Kaumakapili, aole olua e ike hou ana i kona mau hiohiona. E ka home o ka Lani Pauahi, e Haleakala, ua pau kou lohe ana i kona leo a me ka nehe ana o kona mau wawae ma Aigupita Pa E Keoua Hale, kahi nana i kaili pulelo aku i ka hanu o ka Lani Pauahi i ke awa kea, aole ia e hiolani hou ana me oe. E ka ua nui o Hanalei, aole oe e hoopulu hou ana iaia. E na wailele o Namolokama, ua pau ko ka Lani Pauahi inu ana ia oe. E na hala o Naue i ke Kai, a me ka Lauae o Makana, aole ia e kaunu hou ana me olua. E kanikau e na makani eha, e paiauma e na kai ewalu, e makena e na kualono, e huro e na kuahiwi, pau pu me na kai. 

     Ia ka wahine hele la o Kaiona, ua haalele mai nei ia kakou me ka luhi ou kupuna alii Lani i hala e aku la. 

     Aka, e hoomanao kakou, ua nalohia o ka Lani Pauahi he muo, he ao, he liko, he wohi, he pua iuka o Kakae, mai o kakou aku nei; aka, aia he wa no na mea a pau e halawai hou aku ai kakou me ka Lani Pauahi, oi loa aku ma kela ao Lani me ke Alii o na alii a me ka Haku o na Hako, [sic] me na nani pau ole i ka helu ia. 

  Me ka walohia.

Mose Manu Jr.